कर्म सिकाउने शिक्षा

बलेवा (बागलुङ), १० वैशाख : विद्यालय परिसरमा जडीबुटीको बगैँचा । जडीबुटीको बगैँचा विद्यार्थीले बनाएका हुन् । बोझो, सिकारी लारो, सतुवा, पुदिना, दमकेर्ना, मरौटी, हलहले, असुरो, तितेपाती, दुबो, वन लसुन, टिमुरलगायतका जडीबुटी बगैँचामा लगाइएका छन् ।

विद्यालयको पुरानो भवन उपयोग गरेर च्याउखेती । विद्यालय नजिकैको बारीमा उखुखेती फस्टाइरहेको छ । अदुवा, बेसारजस्ता मसला बाली लगाउने र उकेर्ने विद्यार्थी आफैँ गर्छन् । बागलुङको काठेखोला गाउँपालिका–७ रेशस्थित रेश नुन्थला माध्यमिक विद्यालयका विद्यार्थीको दैनिकी बनेका छन् यी काम ।

पाठ्यक्रममा हुने पठनपाठन विद्यालयको कक्षाकोठाभित्र हुन्छ । त्यो पढाइले मात्रै सबै विद्यार्थीको जीवनयापन गर्ने कला सिकाउँछ भन्ने छैन । तर विद्यालयले पाठ्यक्रमभन्दा बाहिरका जुन क्रियाकलापमा विद्यार्थीलाई सहभागी गराइरहेको छ, त्यो विद्यार्थीको परिवारको दैनिकीसँग जोडिएका विषय हुन् भन्नुहुन्छ । विद्यालय व्यवस्थापन समितिका अध्यक्ष ओमप्रसाद थापा । जसले उनीहरुलाई कर्म गर्न सिकाइ जीवनयापन गर्न बाटो देखाउने उहाँको विश्वास छ ।

विद्यालयले जग्गा भाडामा लिएर विद्यार्थीलाई अतिरिक्त क्रियाकलाप गर्ने दिन कृषि कर्ममा लगाउने गरेको प्रधानाध्यापक ओमबहादुर थापाले बताउनुभयो । व्यावहारिक र प्राविधिक ज्ञान अहिलेको आवश्यकता भएको भन्दै विद्यालयले सीप सिकाइ कर्म देखाउन लागेको हो । विद्यालयका काममा वडा कार्यालय सहयात्री बनेको छ । गाउँपालिकाले सहयोग गर्छ । विद्यार्थीले उत्पादन गर्ने तरकारी तथा मसलाबाली विद्यालयले नै बजारीकरण गर्छ । उखु पनि विद्यालयले बिक्री गर्छ । “हामीले गरेका कामले विद्यार्थीलाई सिकाइ र विद्यालयलाई स्रोत भइरहेको छ”, थापा भन्नुहुन्छ, “यही कमाइबाट न्यून आय भएका परिवारका बालबालिकालाई छात्रवृत्ति दिन्छौँ, जसले उनीको पढाइलाई निरन्तरता दिन सहयोग गरिरहेको छ ।”

विद्यालयले व्यावहारिक सीप कक्षामा कक्षा ६ देखि १२ सम्मका विद्यार्थीलाई सहभागी गराउने गरेको छ । रौँ काट्ने, दुनाटपरी गाँस्ने र कुचो बुन्नेजस्ता काम विद्यार्थीलाई सिकाइन्छ । “हामीले शुक्रबार अतिरिक्त क्रियाकलाप गराउँदा सबै क्रियाकलाप सीपमूलक गराउने गरेका छौँ, विद्यार्थी निकै उत्साहका साथ सहभागी हुन्छन्”, विद्यालयका विज्ञान शिक्षक शङ्कर थापाले भन्नुभयो, “कितावमा चित्र देखाएर होइन विद्यालय परिसरमा वास्तविकता देखाएरै सिकाउँदा पढाई पनि निकै प्रभावकारी हुँदोरहेछ, पढाउँदा विद्यार्थीले जान्दछन् तर देखाएरै पढाउँदा विद्यार्थीले सिकेका छन् ।”

विद्यालयमा सबै सीपमूलक कक्षाका लागि कुनै पनि शुल्क लाग्दैन । शिक्षकले जानेको आफैँले सिकाउँछन् भने विषयविज्ञको आवश्यकता हुँदा विद्यालयको खर्चमा बाहिरबाट ल्याइन्छ ।