माघ २८, २०८१ सोमबार February 10, 2025

भारतको महाकुम्भ भागदौडमा मृत्यु हुनेको संख्या ३०, घाइते ६० पुगे

भीडले त्यहाँ लगाइएका बार तथा अवरोध तोडेर ठेलमठेल गर्दा सो अवस्था निम्तिएको खुलाशा

शेयर गर्नुहोस:
फन्ट परिवर्तन गर्नुहोस:

काठमाडौं । भारतको उत्तर प्रदेशस्थित प्रयागराजमा चलेको कुम्भमेलामा बुधबार बिहान सबेरै एउटा घाटमा घातक भागदौड हुँदा कम्तीमा ३० जनाको मृत्यु र ६० जना घाइते भएका छन् । उत्तर प्रदेश प्रहरीले प्रत्यक्षदर्शी तथा अस्पतालस्थित स्रोतहरूको भनाइ उद्धृत गर्दै जनाएअनुसार भीडले किचेर तीर्थयात्रीको मृत्यु भएको हो ।

बुधबार (हिजो) मौनी अमावश्या अर्थात् माघ कृष्ण औंसीका अवसरमा ‘अमृतस्नान’ हुन लागेका बेला सो घटना भएको बताइएको छ । प्रत्यक्षदर्शीका अनुसार भीडले त्यहाँ लगाइएका बार तथा अवरोध तोडेर ठेलमठेल गर्दा सो अवस्था निम्तिएको हो ।

भारतीय धार्मिक उत्सवहरूमा घातक भीडभाड एक कुख्यात विशेषता हो र अकल्पनीय भक्तजनहरूको भीड हुने कुम्भ मेलामा बिहानै भएको यस घटनाअघि नै दुःखद इतिहास थियो । ६ साता लाग्ने यो उत्सव हिन्दू धार्मिक पात्रोको सबैभन्दा ठूलो मिलनबिन्दु हो र बुधबार पवित्र स्नानको दिनमा लाखौं मानिसको सहभागिता हुने अपेक्षा गरिएको थियो ।

सो घटनापछि उद्धार टोलीहरूले तीर्थयात्रीहरूसँग मिलेर कपडा, जुत्ता र अन्य छरिएका सामानहरूले भरिएको स्थलबाट पीडितहरूलाई बोकेर लैजाँदै गरेको देखिएको थियो । प्रहरी अधिकारीहरूले बाक्लो कम्बलले ढाकिएका मृतकहरूको शव स्ट्रेचरमा बोकेर हिँडेको देखिन्थ्यो । दर्जनौं आफन्तहरू दुर्घटनास्थलबाट करिब १ किलोमिटर टाढा उत्सवका लागि बनाइएको अस्थायी अस्पतालको ठूलो पालबाहिर चिन्तित भएर समाचारको प्रतीक्षा गरिरहेका थिए ।

बुधबार उत्सवको सबैभन्दा पवित्र दिनहरूमध्ये एक हो । उत्सवमा भगवा वस्त्रधारी साधुहरूले लाखौं भक्तजनलाई गंगा र यमुना नदीको संगमस्थलमा पाप–मुक्तिका लागि पवित्र स्नान गराउने कार्यक्रम थियो । तर, यसको सट्टा अधिकारीहरूले तीर्थयात्रीहरूलाई जलमार्गबाट टाढा रहन आग्रह गर्दै लाउडस्पिकर लिएर उत्सव स्थलमा घुमिरहेका थिए ।

स्थानीय सरकारी अधिकारी आकांक्षा राणाले प्रेस ट्रस्ट अफ इन्डिया (पीटीआई) समाचार एजेन्सीलाई केही भीड नियन्त्रण अवरोधहरू ढलेपछि भागदौड सुरु भएको जानकारी दिइन्् । तीर्थयात्री मालती पाण्डेले उनी ब्यारिकेड गरिएको पैदल मार्गमा नदीमा नुहाउन जाँदै गर्दा भागदौड सुरु भएको बताइन् । ‘अचानक भीडले धक्का दिन थालेपछि धेरै मानिस लडे र एकले अर्कोलाई कुल्चिए,’ ४२ वर्षीया पाण्डेले भनिन् ।

उत्तर प्रदेशका मुख्यमन्त्री योगी आदित्यनाथका अनुसार केही तीर्थयात्रीले प्रहरीद्वारा स्थापित छेकबार नाघेर संगमतिर जान खोजेपछि बिहान १ देखि २ बजेका बीचमा सो घटना भएको थियो ।

एकाबिहानै यो दुःखद् घटना भए पनि ठूलो संख्यामा तीर्थालुहरू गंगा, यमुना र गुप्त सरस्वती नदीको त्रिवेणीमा स्नान गर्न जानेक्रम भने रोकिएन ।

समाचार एजेन्सीहरूका अनुसार भागदौड भएपछि विभिन्न अखाडाहरूले औंसीका दिन आयोजना गर्न लागेको विशेष स्नानको कार्यक्रम स्थगित गर्ने निर्णय गरेका थिए । तर, गंगा र यमुना नदीका किनारमा करोडौं मानिसले स्नान गरेका थिए । भागदौडका क्रममा हताहतीका घटना भएपछि मेला लागेको ठाउँमा सुरक्षा व्यवस्था कडा पारिएको थियो भने सुरक्षाकर्मीहरूले भक्तजनलाई संगमतिर नभई नदीको किनारमै स्नान गर्न आग्रह गरेका थिए ।

आयोजकहरूले यस वर्षको उत्सवको आकारलाई एक अस्थायी देशसँग तुलना गरेका छन् । २६ फेब्रुअरीको अन्तिम दिनसम्म ४० करोड तीर्थयात्री स्थानका लागि सो स्थानमा आउने अनुमान गरिएको छ ।

सो स्थानमा १३ जनवरीदेखि कुम्भ मेला सुरु भएको थियो । त्यस दिनदेखि बुधबारसम्म २५ करोडभन्दा बढी मानिसले स्नान गरिसकेको अनुमान गरिएको छ । सो कुम्भ मेलालाई संसारकै सबैभन्दा ठूलो भेला मानिन्छ ।

घटनास्थलबाट बीबीसी संवाददाता समिरा हुसेनले दिएको जानकारीअनुसार नदीतटमा बिहानीपख ‘पुरै अस्तव्यस्त र कोलाहलको स्थिति’ थियो भने भुइँमा लुगाफाटा, जुत्ता, कम्बल र झोलाहरू छरपस्ट थिए ।

सो घटनापछि नागा साधुहरूले गर्ने शाहीस्नान भनिने विशेष स्नान केही ढिलो गरी सुरु भएको थियो । शरीरभरि विभूति घसेका दिगम्बर नागा साधुहरूको समूह स्नान गर्न गएको हेर्न र उनीहरूबाट आशीर्वाद लिन मानिसहरूको भीड सडकछेउछाउ उभिएको देखिएको थियो ।

उत्तर प्रदेशका मुख्यमन्त्री योगी आदित्यनाथले बुधबार बिहान ‘परिस्थिति नियन्त्रणमा’ आइसकेको दाबी गर्दै मेला हुने स्थानमा ८ देखि १० करोड श्रद्धालु रहेको भन्दै उनीहरूलाई संगमतिर नजान बरु आफू भएको स्थाननजिकैको नदीतटमा स्थान गर्न आग्रह गरेका थिए । उनले भनेका थिए, ‘यो विशेष दिनमा गंगामा जहाँ स्नान गरे पनि उही फल पाइन्छ ।’

भारतका प्रधानमन्त्री नरेन्द्र मोदीले ज्यान गुमाउने मानिसका परिवारजनप्रति समवेदना व्यक्त गरेका छन् । ‘प्रयागराज महाकुम्भमा भएको दुर्घटना निकै दुःखद् छ, यसमा आफ्ना प्रियजन गुमाउने श्रद्धालुहरूप्रति म गहिरो समवेदना व्यक्त गर्छु,’ सामाजिक सञ्जाल ‘एक्स’मा भारतीय प्रधानमन्त्री मोदीले लेखेका छन् । उनले आफू राज्य सरकारसँग निरन्तर सम्पर्कमा रहेको र बिहान भएको घटनाका विषयमा योगी आदित्यनाथसँग कुरा गरेको जानकारी दिएका छन् ।

के हो कुम्भ मेला ?

कुम्भ मेला हिन्दू पौराणिक कथामा आधारित छ, जसमा अमृत कलश नियन्त्रणका लागि देवता र दानवहरूबीच युद्ध भएको थियो ।

पौराणिक मान्यतानुसार कुम्भ मेलाको आरम्भको कथा समुद्र मन्थन गर्दा उत्पन्न अमृतको घडा (कुम्भ)का लागि देवता र दानवहरूबीच युद्ध भएको प्रसंगसँग जोडिएको देखिन्छ । अमृत पिएर अमर हुन पाउने लोभमा देवता र असुरबीच संग्राम हुँदा सो कुम्भबाट केही थोपा प्रयागराज, हरिद्वार, उज्जैन र नासिक गरी चार स्थानमा खसेको किंवदन्ती छ ।

सो युद्ध १२ देववर्षसम्म चलेको थियो र प्रत्येक देववर्षको अवधि पृथ्वीमा १२ वर्षसम्म हुने गर्छ । कुम्भ मेला चार सहरमा प्रत्येक १२ वर्षमा मनाइने गरिन्छ । दुईवटा कुम्भ मेलाको बीचमा अर्धकुम्भ मेला पनि आयोजना गरिन्छ ।

चारवटै सहरमा कुम्भ मेलाको आयोजना गर्ने गरिएको भए पनि प्रयागराजमा आयोजित हुनेलाई मेलालाई महाकुम्भ मानिन्छ । त्यहाँ पुग्ने श्रद्धालु र पर्यटकको संख्या प्रत्येकपटक बढ्दै गएको पाइन्छ ।

अखिल भारतीय परिषद्का अध्यक्ष महन्त रवीन्द्र पुरीले मेला सुरु हुनुअघि यसपालिको कुम्भ ‘अझ विशेष’ हुने बताएका थिए । ‘घडाबाट अमृत छचल्किएर पोखिँदाको समय जसरी नै अहिले ग्रह र नक्षत्रहरू मिलेर बसेका छन्,’ उनले बीबीसीसँग भनेका थिए, ‘यस्तो उत्तम अवस्था १२ वटा कुम्भ पर्वपछि अर्थात् १ सय ४४ वर्षपछि आएको छ ।’

भारतमा बारम्बार घातक भागदौडका घटनाहरू हुने गरेका छन् । यही महिना आन्ध्र प्रदेशस्थित तिरुपति मन्दिरमा भीडले कुल्चिँदा ६ जनाको मृत्यु भएको थियो । गत वर्ष उत्तर प्रदेशको हाथरसमा आयोजित एउटा धार्मिक प्रवचनस्थलमा भागदौड मच्चिँदा कम्तीमा १ सय २० जनाको ज्यान गएको थियो ।

सरकारी तथ्यांकअनुसार भारतमा सन् २०२१ र २०२२ मा ४७ वटा भागदौडका घटना भएका थिए । यी घटनामा कति मानिसको मृत्यु भयो भन्ने यकिन तथ्यांक छैन ।

उत्तरी सहर प्रयागराजमा अन्तिमपटक सन् २०१३ मा आयोजित उत्सवमा अन्य ३६ जनाको कुल्चिएर मृत्यु भएका थियो ।

यस्तै, सन् १९५४ मा कुम्भ मेलाको एकै दिन कुल्चिएर र डुबेर ४ सयभन्दा बढी मानिसको मृत्यु भएको थियो । यो विश्वव्यापी रूपमा भीडसँग सम्बन्धित विपत्तिमा सबैभन्दा ठूलो मृत्यु संख्यामध्ये एक हो । एजेन्सी

युगखबर अनलाइनमा प्रकाशित कुनै सामग्रीबारे कुनै गुनासो, सूचना तथा सुझाव भए हामीलाई [email protected] मा पठाउनु होला । धन्यवाद ।

यो खबर पढेर तपाईलाई कस्तो महसुस भयो ?

प्रतिक्रिया