कांग्रेसको युवा नेतृत्व र सहअस्तित्वको प्रश्न – गुरुराज घिमिरे

उपरोक्त विषयको चर्चा किन गरिएको हो भने सन्न्यासभित्र पनि ढोंग र पाखण्ड यत्रतत्र पाइन्छ । यसका सच्चा अनुयायी ठानिएका व्यक्ति नै लज्जाजनक रूपमा बेनकाब भएका छन् । यसले सन्न्यासप्रतिको समर्पण र संकल्पमा रहेको खोटलाई उजागर गर्छ । यो फगत जगत्लाई गुमराहमा राखेर आफ्नो दुनो सोझ्याउने कर्ममा लीन हुन्छ । यसले सच्चा सन्न्यासलाई बदनाम गर्छ । वेलावेलामा धर्मप्रति प्रश्न उठ्ने अनेकन् कारणमध्ये यो पनि एक हो । त्यसैले अनगिन्ती परीक्षा पार नगरी कुनै व्यक्ति सच्चा सन्न्यासी बन्न नसक्दो रहेछ । लोकजीवनबाट विमुख बन्न सक्दो रहेनछ । यो विषय समाजका अनेकन् क्षेत्रमा लागू हुन्छ । त्यसमध्ये राजनीति पनि एक हो र यो समाजको सबैभन्दा महत्वपूर्ण क्षेत्र हो ।

अहिले चर्चा गर्न खोजिएको मूल विषय कांग्रेसभित्रको युवा नेतृत्वको हो । यो जमात कुन मानसिकतामा छ, कुन हालतमा छ, यस जमातको भविष्य कस्तो छ र यसले के गर्नु हितकर छ ? भन्ने विषयमा बहस गर्न खोजिएको हो । कांग्रेसभित्रको युवापंक्ति एकप्रकारले बाल सन्न्यासीजस्तै किशोर वयमै राजनीतिमा लागेको उर्वर शक्ति हो । साँच्चै भन्ने हो भने यसले आफ्नो उर्वर समय राजनीतिमा निःस्वार्थ रूपमा समर्पण गरेको छ । ०३६ देखि ०६३ सम्मको समय केलाउँदा यो जमातले अपवादबाहेक अवसर पाएको छैन । ०४६ पश्चात् पार्टीले प्राप्त गरेका अवसर भोग्न पूर्ववर्ती जमात छँदै थियो । त्यसवेला यो जमातलाई पार्टीले भरोसा गरेन । पूर्ववर्ती नेता नै आफूलाई युवाको भर्भराउँदो फिलिंगो ठान्थे । पार्टीका सबै अवसर तिनै फिलिंगोले उपभोग गरे । त्यसको यो हदसम्म उपयोग गरे कि पछिल्लो पुस्ताले आजसम्म स्पष्टीकरण दिँदै हिँड्नुपरेको छ । त्यसबीचमै राजनीतिक व्यवस्थामाथि संकट आयो । प्रजातान्त्रिक शासन प्रणाली पुनर्बहाल गर्न पुनः कष्टकर संघर्ष गर्नुप¥यो । कम्युनिस्टले आफ्नो शक्ति र आयतन विस्तार गरे र अजंगको हैसियत बनाए । उनिहरूको वर्तमान हैसियत निर्माण हुनुमा हाम्रो पनि मलजल परेको छ । कांग्रेसको भाग्यमा बज्रिएको कम्युनिस्ट मुंग्रोका केही पार्टपुर्जा हाम्रो कारखानाका उत्पादन हुन् भन्दा फरक पर्दैन ।

मुलुकको राजनीतिक प्रणाली संकटमा छ, राज्यको सर्वोच्च तहमा देश र जनताप्रति संवेदनहीन र गैरजिम्मेवार व्यक्ति आसीन छन् । विधि र व्यवस्था संकटमा छ । यस्तो घडीमा पनि कांग्रेसको युवा नेतृत्व प्रतिक्रियात्मक, वैयक्तिक र बढीमा गुटगत मात्र छ ।

कांग्रेसको युवा जमात पार्टीभित्र सडकमा छरिएको गिट्टीको हालतमा छ । कांग्रेसको राजमार्गमा हिँड्ने हरेक यात्री युवासँगै ठोक्किन्छन्, तर एकअर्कासँग खासै मतलब नराख्ने यो युवा जमातबाट भरोसा प्राप्त गर्न सक्दैनन् । घरिघरि यी छरिएका गिट्टीहरू थुप्रो बन्ने कोसिस त गर्छन्, तर नेतृत्वले उधिनेपछि या बिरोलेपछि फेरि पुरानै अवस्थितिमा फर्किनु उनीहरूको नियति बनेको छ । यसको अर्थ उनीहरूलाई पक्कासँग आत्मीय रूपमा जोड्ने रसायनको सर्वथा अभाव छ । प्रजातान्त्रिक संस्थाभित्र यस्तो रसायन सकिनु गम्भीर विषय हो । यसको सीधा अर्थ यस जमातभित्र लोभ र स्वार्थले दरिलो डेरा जमाएको छ । हिजोको समर्पण र त्याग अन्तै बसाइँ सरेको छ । वेलावेलामा दिइने या लगाइने स्वार्थविहीनताको नारा मौकाको अँगेनोमा स्वार्थको रोटी सेक्ने अस्त्र भएको छ । यस जमातभित्रबाट अवसर प्राप्त गरेका युवाको मनोविज्ञान हामी अरूभन्दा निकै अब्बल हौँ भन्ने छ । कति अब्बल भन्ने त उनीहरूको कार्यसम्पादनले देखाएकै छ । अवसर भनेको काम गर्ने मौका हो र यो प्राप्त भएका वेला राम्रो गर्नुपर्छ भन्ने होस र चेत अपवादमा मात्र देखिन्छ ।

दुःखद र डरलाग्दो कुरा त के छ भने सिंगो पुस्ता र जमातभित्र आफ्नो स्थान सुरक्षित भए ठीकै छ भन्ने मनोभावना वेलावेलामा छचल्किन पुग्छ । आफूसरह वा आफूभन्दा ज्यादा योगदान गरेको वा गर्न सक्ने व्यक्तिसँग त अव्यक्त वैरभाव देखिन खोज्छ । यसरी कहाँ पुग्ला यो पुस्ता ? यो त ढोंगी सन्न्यासी या पादरीकै चरित्र भएन र ? राज्य र पार्टीको भूमिकामा बस्नुलाई जागिर पाएझैँ मात्र ठान्नु अराजनीतिक बुझाइ हो र कम्तीमा बिपी कोइरालाको पार्टीमा यो कसैलाई सुहाउँदैन । पार्टी र राज्यमा प्राप्त हुने भूमिका त देशसेवाको माध्यम मात्र हो भन्ने बुझाइभन्दा निकै टाढा यसलाई निजी प्रतिष्ठा र सुख–सुविधा ठान्ने प्रवृत्तिसमेत गैरराजनीतिक प्रवृत्ति हो । दुःखका साथ भन्नुपर्छ, कांग्रेसको युवा जमात यस प्रवृत्तिबाट विमुख हुन सकेन ।

कांग्रेसमा सीमित संख्याबाहेकका अनगिन्ती सक्षम युवाको उत्पादनशील समय त्यसै खेर गएको छ । न पार्टीले यसको सदुपयोग गरेको छ, न युवा स्वयंको आफ्नो कार्यसूची छ । न अवसर पाएका युवाले बाँकी युवासँग समन्वय गर्ने अग्रसरता देखाएका छन् । यो राम्रो अवस्था होइन । यतिवेला मुलुकको राजनीतिक प्रणाली संकटमा छ, राज्यको सर्वोच्च तहमा देश र जनताप्रति संवेदनहीन र गैरजिम्मेवार व्यक्ति आसीन छन् । ठूलो दुःखले स्थापना गरेको विधि र व्यवस्था संकटमा छ । यस्तो घडीमा पनि कांग्रेसको युवा नेतृत्व प्रतिक्रियात्मक, वैयक्तिक र बढीमा गुटगत मात्र छ । यो राम्रो लक्षण होइन । देश र प्रणालीमाथि आइपरेको संकट टार्न अहोरात्र काम गर्नुपर्ने वेलामा पनि निजी स्वार्थको खिचडी पकाइरहनु गतिलो संकेत होइन । यो शैलीले समग्र जमातको भविष्य जोगिँदैन ।

आजको आवश्यकता आपसी सहिष्णुता र पारस्परिक सहअस्तित्वको हो । लोकतन्त्र भनेकै सहअस्तित्वको प्रत्याभूति हो । सबैको साझा प्रयत्नको परिणाममै विभिन्न उपलब्धि प्राप्त हुँदै आएका हुन् । कुनै व्यक्तिको करिस्मा या चमत्कारका परिणाम होइनन्, आजका उपलब्धिहरू । यसको हेक्का सबैले राख्न जरुरी छ । कांग्रेसको युवा नेतृत्वले त झन् यो विषयलाई गम्भीर रूपमा मनन गर्नुपर्छ । देशभरिका युवा जमातले युवा नेतृत्वको वर्तमान भूमिकालाई नियालेर अध्ययन गरिरहेको छ ।

देशको जिम्मेवार व्यक्ति नै अराजक भएको वेलामा पार्टीको युवा नेतृत्व सजग हुनुपर्छ ।

अहिले युवा नेतृत्वसामु दुइटा अभिभारा छन् । एक, आन्तरिक । दुई, बाह्य । आन्तरिक भन्नाले सर्वप्रथम पार्टीभित्रका तमाम युवा साथीलाई एकत्रित गरी पार्टीको सुदृढ व्यस्थापनमा लाग्ने, युवाको क्षमता र ऊर्जालाई विनाभेदभाव पार्टीको हितमा उपयोग गर्ने र समयका पेचिला चुनौती सामना गर्न सक्ने आन्तरिक शक्ति निर्माण गर्ने । यो काम गर्न गाह्रो पक्कै छ, तर असम्भव छैन । यसका लागि निजी स्वार्थ र लोभबाट भने माथि उठ्नुपर्छ । पार्टीभित्र पारदर्शी निर्णय प्रक्रिया र राम्रो मूल्यांकन प्रणाली स्थापना गर्नुपर्छ । आजसम्मको बेथितिको कारण नै नेताप्रधान मूल्यांकन परम्परा र अपारदर्शी निर्णय प्रक्रिया हो । यो कहिल्यै तटस्थ र विवेकसम्मत हुन सकेन । यो जिम्मा युवा नेतृत्वको हो । तर, आजसम्म यसको लक्षणसम्म देखिएन । कम्तीमा अब सुरुवात गर्दा पनि फरक पर्दैैन ।

अर्को विषय, बाह्य चुनौतीहरू निकै डरलाग्दा छन् । अधिनायकवादले मुख बाएको छ । मुलुकलाई विधिविहीनतातर्फ धकेल्न प्रयास भएको छ । देशको मुख्य जिम्मेवार व्यक्ति नै अराजक भएको वेलामा पार्टीको युवा नेतृत्व सजग हुनुपर्छ । पार्टीले गर्ने हरेक निर्णय र चाल्ने हरेक कदम दूरदर्शितापूर्ण हुनुपर्छ । खासगरी पार्टी नेतृत्वलाई सही निर्णय लिन र सही कदम चाल्न सचेत गराइरहनुपर्छ । युवा नेतृत्वले आजसम्म निर्णायक अग्रसरता लिन सकेको देखिँदैन । अब पनि रमिते भएर बस्यो भने इतिहासले लिने परीक्षामा उत्तीर्ण हुन सकिनेछैन । एकअर्काको अस्तित्व स्वीकार गर्न नसक्ने आत्मकेन्द्रित स्वार्थको ढोलक पिटिरहने हो भने युवा नेतृत्वको औचित्य रहनेछैन । समय वेगवान् छ, यसको गति कहिल्यै धिमा हुँदैन । समय चेतना भएको नेतृत्वले मात्र यसको आभास पाउने गर्छ ।

यतिवेला नेपालमा उत्पन्न राजनीतिक समस्या नियोजित देखिन्छ । नेपालका प्रधानमन्त्रीले दलभित्रको कलह थेग्न नसकेरै मात्र यो बाटो समाएका होइनन् । उनको चुनाव गराउने मनसुवा पनि छैन । विपक्षी दललाई चुनावको बल्छी थापेर अलमल्याउने र पार्टीभित्रका विरोधी तह लगाउने तत्कालको कार्यनीति हो । सरकारी साधनस्रोतको भरमार दुरुपयोग गरी आफ्नो राजनीतिक प्रतिकूलताको सामना गर्ने उनको योजना छर्लंग छ । यस्तो घडीमा युवा नेतृत्वले माटोको पुकार सुन्नुपर्छ, क्षितिजमा देखिएको राजनीतिक संकटलाई नियाल्न सक्नुपर्छ र धुन्धुकारी शासकबाट देश र जनतालाई जोगाउन सक्नुपर्छ । यो नै नेतृत्व कुशलता हो । अन्यथा सन्न्यासको ढोंग गरेर धन्दा चलाउने साधु र युवा नेतृत्वमा खासै फरक हुनेछैन । नयाँपत्रिकाबाट