५८ जिल्लामा फैलियो फौजी किरा

काठमाडौं । २०७६ साउनमा नेपाल भित्रिएको अमेरिकी फौजी किरा ११ महिनामा ५८ जिल्लामा फैलिएको पुष्टि भएको छ ।

कृषि तथा पशुपन्छी विकास मन्त्रालयका अनुसार यो किराले सातै प्रदेशमा मकैको खेती नाश गर्न थालेको छ । यसले उमिँ्रदै गरेको मकैको सुइरोदेखि डाँठ र छिप्पिएको सिङ्गो बोटसम्म खाइदिन्छ ।

क्षतिको जिल्लागत विवरण

प्रदेश १ का उदयपुर, ओखलढुंगा, सुनसरी, भोजपुर, इलाम, झापा, खोटाङ, धनकुटा, पाँचथर र मोरङमा करिब एकलाख २२ हजार ३९५ हेक्टर मकै बालीमध्ये १० हजार ६३४ हेक्टरमा किराको प्रकोप देखिएको छ । प्रदेशको कुल मकै खेतीमध्ये २५ प्रतिशतमा किराको प्रकोप रहेको कृषि तथा पशुपन्छी विकास मन्त्रालयले जनाएको छ ।

त्यस्तै, प्रदेश २ का धनुषा, बारा, पर्सा, रौतहट, महोत्तरी, सर्लाही र सिराहा गरी सात जिल्लाको मकै खेतीमध्ये २५ प्रतिशतमा अमेरिकी फौजी किराको प्रकोप देखिएको छ ।

वाग्मती प्रदेशका १३ जिल्लामा फौजी किरा देखिएको छ । यो प्रदेशका रामेछाप, चितवन, मकवानपुर, सिन्धुली, धादिङ, नुवाकोट, सिन्धुपाल्चोक, काठमाडौं, भक्तपुर, ललितपुर, दोलखा र काभ्रे जिल्लाको कुल मकै खेतीमध्ये २० प्रतिशतमा किराले क्षति पुर्‍याएको छ ।

गण्डकी प्रदेशको स्याङ्जा, तनहुँ, नवलपुर, गोरखा, बागलुङ, कास्की, लमजुङ र पर्वत जिल्लाको २५ प्रतिशत मकै बाली फौजी किराले नाश गरेको मन्त्रालयले जनाएको छ ।

त्यस्तै, प्रदेश ५ का बाँके, बर्दिया, दाङ, रोल्पा, प्युठान, कपिलवस्तु, गुल्मी, रुपन्देही, नवलपरासी, पाल्पा, अर्घाखाँची र रुकुम गरी १२ जिल्लामा फौजी किरा पुगेको छ । यो प्रदेशमा कुल मकै खेतीको २० प्रतिशत बालीमा किराको क्षति देखिएको छ ।

कर्णाली प्रदेशको सुर्खेत, दैलेख, सल्यान र जाजरकोटको मकै बालीमध्ये १५ प्रतिशत यो किराले खाइदिएको छ भने सुदूर पश्चिम प्रदेशको कैलाली, कञ्चनपुर, डडेलधुरा, डोटी र दार्चुलाको कुल मकै खेतीमा २० प्रतिशत क्षति पु¥याएको छ ।

कृषि मन्त्रालयका प्रवक्ता समेत रहेका सह–सचिव डा. हरिबहादुर केसीका अनुसार नेपालको कुल मकै खेतीमध्ये २१ प्रतिशतमा फौजी किराले क्षति पु¥याएको देखिएको छ ।

फौजी किराको विशेषता

अमेरिकी फौजी किराको वैज्ञानिक नाम स्पोडोपेट्रा फ्रेगिपेड्रा हो । यसबाहेक यसको अरू छ वटा वैज्ञानिक नाम छ । यो किरालाई जर्मनीमा हेरवूर्म र स्पेनमा कोगोल्लेरो डेल माईज नामले पनि चिनिन्छ । यसको नाम देशपिच्छे फरक छ ।

हल्का खैरो र हल्का पहेँले रङ्गको यो किराको अण्डा ०.४ मिलिमिटर र लार्भा ४.५ सेन्टिमिटर लामो हुन्छ । अमेरिकी फौजी किराका वयस्क भाले १.६ सेन्टिमिटर लामो हुन्छ । यसको पखेटाको फैलावट ३.७ सेन्टिमिटर हुन्छ ।

किरासम्बन्धी वैज्ञानिक इन्साइक्लोपेडियाका अनुसार फौजी किराको वयस्क पोथी १.७ सेन्टिमिटर लामो र यसको पखेटाको फैलावट ३.८ सेन्टिमिटर हुन्छ ।

पहिलो पटक सन् २०१६ मा अमेरिका र त्यसपछि पश्चिम अफ्रिकामा देखिएको यो किरा अहिले एसियाको २५ मुलुकमा फैलिएको छ । यो किराको पुतली एक रातमा १०० किलोमिटरसम्म यात्रा गर्न सक्छ ।