उरुग्वेका ‘सबैभन्दा गरिब राष्ट्रपति’ मुजिकाको निधन

मोन्टेभिडियो, वैशाख ३१ गते । उरुग्वेका पूर्व राष्ट्रपति जोसे ‘पेपे’ मुजिका, पूर्व–छापामार लडाकू तथा ल्याटिन अमेरिकी वामपन्थीहरूका नायकको ८९ वर्षको उमेरमा निधन भएको सरकारले मङ्गलबार जनाएको छ ।

“गहिरो दुःखका साथ हामी हाम्रा कमरेड पेपे मुजिकाको निधनको घोषणा गर्दछौँ । राष्ट्रपति, कार्यकर्ता, मार्गदर्शक र नेता । हामी तपाईँलाई धेरै याद गर्नेछौँ, पुरानो साथी”, देशका वर्तमान राष्ट्रपति यामान्दु ओर्सीले एक्समा भन्नुभयो ।

मुजिकाले आफ्नो सन् २०१०–२०१५ को राष्ट्रपति कार्यकालमा आफ्नो धेरैजसो तलब परोपकारका लागि दान गर्नुभयो र साधारण जीवनशैली अपनाएर ‘विश्वको सबैभन्दा गरिब राष्ट्रपति’ का रूपमा प्रसिद्धि कमाउनुभयो ।

उहाँले फुटबल र गाईको मासुका लागि परिचित ३४ लाख जनसङ्ख्या भएको उरुग्वेलाई भ्रष्टाचार र शक्तिशाली शासनले पीडित महादेशमा प्रगतिशील राजनीतिको गढमा रूपान्तरण गर्नुभयो ।

सन् २०२४ मे महिनामा उहाँलाई अन्नप्रणालीको क्यान्सर भएको पत्ता लागेको थियो, जुन पछि उहाँको कलेजोमा फैलियो । उहाँकी श्रीमती लुसिया टोपोलान्स्कीका अनुसार यस हप्ता उहाँले पोलिएटिभ हेरचाह प्राप्त गरिरहनुभएको थियो ।

उहाँको निधनमा ल्याटिन अमेरिका र बाहिरका वामपन्थी नेताहरूबाट श्रद्धाञ्जली व्यक्त भएका छन् ।

बोलिभियाका पूर्व राष्ट्रपति इभो मोरालेसले आफ्ना ‘भाइ’ मुजिकाको निधनबाट दुःखी भएको बताउनुभयो । “म सधैँ अनुभव र बुद्धिले भरिएको उहाँको सल्लाह सम्झन्छु”, उहाँले भन्नुभयो ।

ब्राजिलको सरकारले उहाँलाई ‘हाम्रो समयका सबैभन्दा महत्त्वपूर्ण मानवतावादीहरू मध्ये एक’ भनेर सम्मान गरेको छ भने स्पेनका प्रधानमन्त्री पेड्रो सान्चेजले मुजिकाले ‘जुन कुरामा विश्वास गर्नुभयो, अभियान चलाउनुभयो र बाँच्नुभयो’ त्यो ‘एक राम्रो संसार’ थियो भन्नुभयो ।

आफ्नो छोटो शासनकालमा मुजिकाले गर्भपतन र समलिङ्गी विवाहलाई वैधानिक बनाउनुभयो र उरुग्वेलाई मनोरञ्जनात्मक गाँजाको प्रयोगलाई वैधानिक बनाउने विश्वको पहिलो देश बनाउनुभयो ।

उहाँले क्यान्सरको निदान पाएपछि पनि वामपन्थका लागि अभियान जारी राख्नुभयो ।

एएफपीसँगको सन् २०२४ नोभेम्बरको अन्तर्वार्तामा उहाँले आफ्ना राजनीतिक उत्तराधिकारी, इतिहास शिक्षक ओर्सीको राष्ट्रपति विजयलाई आफ्नो करियरको अन्त्यमा ‘पुरस्कार’ का रूपमा वर्णन गर्नुभएको थियो ।

जेलबाट राजनीतिसम्म

ठाडो कुरा गर्ने, हिउँ–जस्तै सेतो कपाल भएका राजनीतिज्ञ उपभोक्ता संस्कृतिका कट्टर आलोचक हुनुहुन्थ्यो । राष्ट्रपतिका रूपमा उहाँले कार्यालयका सुविधाहरू अस्वीकार गर्नुभयो ।

उहाँ आधिकारिक कार्यक्रमहरूमा चप्पल लगाएर जानुहुन्थ्यो र मोन्टेभिडियोको बाहिरी क्षेत्रमा आफ्नो सानो फार्ममा बस्न जारी राख्नुभयो । त्यहाँ उहाँको मूल्यवान सम्पत्ति सन् १९८७ को फोक्सवागन बिटल थियो ।

सन् १९६० को दशकमा उहाँले माक्र्सवादी–लेनिनवादी सहरी छापामार आन्दोलन टुपामारोसको सह–स्थापना गर्नुभयो । उक्त आन्दोलनले गरिबहरूलाई दिन धनीहरूबाट लुटपाट गर्न थाल्यो तर पछि यसको अभियानलाई अपहरण, बम विस्फोट र हत्याहरूमा विस्तार गर्‍यो ।

ती वर्षहरूमा मुजिकाले साहसिक जीवन बिताउनुभयो । उहाँले धेरै गोलीका चोटहरू सहनुभयो र सामूहिक जेल ब्रेकआउटमा भाग लिनुभयो ।

तर जब सन् १९७२ मा टुपामारोसको पतन भयो, उहाँलाई फेरि पक्राउ गरियो र उरुग्वेको सन् १९७३–१९८५ को तानाशाही शासनकालमा पूरै जेलमा बिताउनुभयो । त्यहाँ उहाँलाई यातना दिइयो र वर्षौं एकान्त काराबास भोग्नुभयो ।

रिहा भएपछि उहाँ राजनीतिमा प्रवेश गर्नुभयो र सन् १९८९ मा वामपन्थी ब्रोड फ्रन्ट गठबन्धनको सबैभन्दा ठुलो सदस्य मुभमेन्ट अफ पपुलार पार्टिसिपेसन (एमपिपी) को स्थापना गर्नुभयो ।

सन् १९९५ मा संसदमा निर्वाचित हुनुभयो र सन् २००० मा सिनेटर र त्यसपछि उरुग्वेको पहिलो वामपन्थी सरकारमा कृषिमन्त्री बन्नुभयो । उहाँले उरुग्वेको कार्यकाल सीमा अनुसार केवल एक पाँच वर्षे कार्यकाल राष्ट्रपतिको रूपमा सेवा गर्नुभयो । उहाँका कुनै सन्तान थिएनन् । रासस/एएफपी